آشنایی با مشخصات گل خشخاش : راهنمای نگهداری و خشک کردن آن

مشخصات گل خشخاش و انواع کاربردهای آن

• نام فارسی گیاه : خشخاش، کوکنار، خشخاش بستانی، خشخاش دانه سفید، خشخاش اسود یا خشخاش بری برای خشخاش دانه سیاه
• نام علمی : Papaver somniferum
• تیره : شقایقیان ( papaveraceae )
• راسته : آلاله سانان
• سرده : خشخاش
• نام فرانسه : P. des jardins, Pavot d’opium, P. pourpre, Pavot somni fè re
• نام انگلیسی : Opium poppy
• نام آلمانی : Opium mohn , Garten mohn , Mohn
• نام ایتالیایی : Papavero da oppio , Grand papavero , Papavero somnifer
• نام عربی : ابوالنوم، خشخاش اسود

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل زنبق : راهنمای نگهداری و خشک کردن آن

گل خشخاش عبارت از تکه هایی از پوست میوه یا کپسول استوانه ای و یا کروی دارای یک دم برجسته و یک بخش تاج مانند کاملا چتری مشخص است که رنگی زرد روشن داشته بر روی آن محل تیغ خوردگی به صورت خطوط موازی و مورب را می توان مشاهده نمود. قسمت داخلی این قطعات دارای تعداد زیادی پره های موازی است.

گل خشخاش یک گیاه علفی یک ساله است که ارتفاع ساقه آن یک تا یک و نیم متر ( ساقه آن بند بند و میوه آن گرز نامیده می شود ) است و از تیر تا مرداد گل می دهد.

میوه خشخاش کپسول مانند است که در اثر ایجاد بریدگی روی آن ماده شیره مانندی خارج می شود. این گیاه علفی تا ارتفاع 2 متر هم می رسد. برگ های سبز غبار آلود، گل های درشت و زیبا به رنگ ها سفید تا صورتی، میوه های درشت و کپسول مانند با یک تاج مشخص در بالا از مشخصات بارز گیاه است.

انواع گل خشخاش

گل خشخاش انواع مختلف دارد که عبارتند از :

• گل خشخاش سفید

گل خشخاش سفید گونه ای از خشخاش است که اهلی شده و توسط افراد آشنا به روش های نگهداری از آن کشت می شود. این نوع خشخاش از قرن نوزدهم در ایران کشت می شد، قبل از آن مردم ایران از این نوع خشخاش استفاده نمی کردند اما در زمان تسلط اعراب بر ایران از شیره ی آن وارد ایران کردند و همین امر باعث آشنایی مردم با آن شده و در نتیجه کاشت آن رواج پیدا کرد.

گل بوته ی خشخاش سفید که به گل شیطان نیز شهرت دارد به رنگ سفید با خطوط رنگی است که بسیار زیبا می باشد. این نوع از خشخاش در صنعت تولید روغن بسیار کاربرد دارد و از دانه های سیاه آن در تولید روغن مورد استفاده قرار می گیرد. دانه های این خشخاش حاوی 25% روغن هستند.

دانه های کوزه ی خشخاش سفید به رنگ های سفید، سیاه، زرد و قهوه ای وجود دارند. از دانه های خشخاش سفید در صنعت داروسازی نیز به وفور استفاده می شود. خوردن دانه های آن حرکات دودی معده را تقویت کرده و ماده ضد نفخ بسیار خوبی است.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل بابونه : راهنمای نگهداری و خشک کردن

• گل خشخاش سیاه

از زمان های قدیم افسانه ای است راجع به رشد خشخاش سیاه در دامنه های البرز که سیمرغ این گیاهان زیبا را از زمانی که زال نریمان را تربیت و پرورش می داد در آنجا کاشته است و به او راز گرفتن نوشدارو از شیره ی کوزه ی آن را یاد داده است تا در زمان نیاز و سختی و در مقابله با مرگ از آن برای نجات نوه خود استفاده کند؛ اما این گیاه پس از مرگ سهراب به دست رستم می رسد.

برخی از افراد خشخاش سیاه را به دلیل رنگ سرخ و آتشین آن که همانند لاله های خونین بوده شقایق می نامند. این گل تاکنون اهلی نشده و در دامنه های کوه البرز رشد می کند و بیشتر زیستگاه آن در دامنه های کوه هاست. برگ های این نوع خشخاش خشن تر و پهن تر از برگ های خشخاش سفید هستند؛ همچنین دارای دندانه های بیشتری نسبت به آن است.

دانه های کوزه این نوع خشخاش مانند گونه ی سیاه آن خوراکی نبوده و بیشتر جنبه ی دارویی دارد. دانه ها و شیره ی این نوع گل خشخاش از نوع سفید آن قوی تر و موثر تر می باشد. این گیاه برای رفع تشنگی و سیلان رحم بسیار مفید تشخیص داده شده است. همچنین از شیره کوزه ی این گل نوشدارو، تریاک و یا تریاک سیاه تولید می شود.

• گل خشخاش شرقی

این نوع گل خشخاش به خشخاش شرقی و زینتی نیز معروف است. یکی از چشم نوازترین گل هایی است که توسط بشر اهلی شده و توسط باغبانان کاشت می شود اما همچنان نوع وحشی آن نیز به صورت خودرو قابل مشاهده است و در باغ ها خود به خود روییده و چشم ها را به سوی خود می کشاند. اهلی شده ی این گیاه رنگ های متفاوتی دارد اما اهلی نشده ی آن به رنگ سرخ یا نارنجی است.

این نوع از گل خشخاش یک نمایش رنگی فوق العاده ای را در زیر تابش نور خورشید ایجاد می کند؛ چرا که رنگ سرخ گون براق آن با لکه های سیاه که در پایین هر گلبرگ وجود دارد با برگ های سبز کدرکه در نور کمی درخشش دارد زیبایی خاصی ایجاد می کند. این گیاه در مکان های آفتابی و مرطوب جوانه میزند. برای کاشت این گل باید در ماه خرداد اقدام به کاشت آن کرده و در ماه مهر باید پیوند زده شود.

• گل خشخاش زبدی

این گیاه به دلیل رنگ سفید و کفی مانندش زبدی نامیده شده است. چرا که زبد به معنی کف دریا است که روی آب آمده باشد. تمامی اجزای این گیاه مسهل شدید و استفراغ آور است. خوردن آن برای درمان مزاج بلغم نیز توصیه می شود که جهت اسهال بلغم به کار می رود و تنها استفاده از حدود 5/2 گرم آن به عنوان خوراکی توصیه شده است. اما مصرف بیشتر از این مقدار می تواند موجب مسمومیت و مرگ شود. همچنین استنشاق جوشانده این گیاه برای بازکردن مجاری تنفسی و پاک کردن بینی بسیار مفید است.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل همیشه بهار : راهنمای نگهداری و خشک کردن

• گل خشخاش منشور

خشخاش منشور یکی از نمونه های خشخاش بیابانی و خودرو است. این گیاه به دلیل اینکه گل ها و برگ هایش زود می ریزد به این نام معروف شده است. کوزه ی خشخاش منشور کوچک و شبیه شقایق می باشد. برگ هایش رنگی مایل به سفید دارند و زبر هستند؛ همچنین برگ هایی شبیه برگ های رازیانه دارد که تر و تیز هستند.

خاصیت تسکین دهندگی و آرام بخشی تریاک این نوع از خشخاش از نمونه ی سیاه آن کمتر و از گونه ی زرد آن بیشتر می باشد. اما تحقیقات علمی زیادی راجع به این نوع از خشخاش صورت نگرفته است.

• گل خشخاش شاخی

این نوع گل خشخاش به شکل وحشی ( خودرو ) در طبیعت دیده می‌شوند. نامی که اعراب برای این گیاه به کار می برند خشخاش مقرن است و در فرهنگ خارجی به آن خشخاش کرنو می گویند. این خشخاش به دلیل اینکه تمامی اجزای آن استفاده می شود بسیار مفید و پر کاربرد است.

از گل های آن سرمه درست کرده و اگر همراه روغن زیتون استفاده شود برای از بین بردن چرک چشم ها بسیار مفید خواهد بود. جوشانده ی ریشه اش به همراه عرق النسا جهت پاک کردن کبد موثر می باشد. جوشانده خشخاش شاخی با آب عسل برای ضدعفونی کردن عفونت های جلدی مناسب است. همچنین خوردن یک مثقال از بذر آن مسهلی قوی است و خوردن آن باعث ضدعفونی کردن معده می شود که اخلاط آن را توسط قی و اسهال از بدن خارج می کند.

گل خشک خشخاش صادراتی

گل خشک خشخاش به دلیل زیبایی منحصر به فردی که دارد، در طراحی دکوراسیون داخلی ( گل آرایی ) و نیز در طب سنتی و داروسازی کاربردهای فراوانی دارد. زیبایی و قیمت مناسب گل خشک خشخاش موجب شده که طرفداران زیادی در جهان داشته باشد و خرید و فروش گل خشک خشخاش صادراتی ( خرید گل خشک خشخاش ) سود فراوانی را نصیب صادرکنندگان گل خشخاش و تجار فعال در این حوزه کند.

در ادامه برای آشنایی بیشتر با روش های خشک کردن انواع گل ها، مقاله خشک کردن انواع گل طبیعی را مطالعه نمایید.

گل خشک خشخاش

محل رویش و پراکنش گل خشخاش

خشخاش بومی آسیای صغیر است و کشت آن در کشورهای افغانستان، ترکیه، هندوستان و چین مرسوم است.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل شقایق : راهنمای نگهداری و خشک کردن آن

قسمت های مورد استفاده گل خشخاش

از تخم، گلبرگ ها، پوست و میوه استفاده دارویی و پزشکی می شود.

چگونه بذر گل خشخاش را بکاریم؟

اگر می خواهید خشخاش بکارید باید توجه کنید که تخم این گیاه در دمای پایین و یا سرما باید بمانند که بتوانند جوانه بزنند، بهتر است قبل از کاهش شدید دما آن ها را بکارید. یعنی قبل از اینکه دما به زیر صفر درجه فارنهایت یا منفی 18 درجه سانتی گراد برسد، دقت کنید که بسته به محیط زندگی خود می توانید در فصول مختلفی آن را بکارید، در شهرهای سردسیر در فصل بهار کاشته می شود.

برای کاشتن دانه ها ابتدا باید دانه ها را گروه گروه کنید و هر گروه را با یک یا دو هفته فاصله کشت کنید، این کار باعث می شود بازی قشنگی با باغچه خود بکنید و نتیجه زیبایی به دست آورید.

• نور خورشید چطور باید باشد؟

بهترین مکان برای کاشتن خشخاش مکانی است که در آن شش ساعت نور خورشید در روز وجود داشته باشد، البته اگر منطقه ای که در آن هستید گرمسیر است می توانید آن ها را در جایی بکارید که در طول گرمای شدید بعد از ظهر گیاه از بین نرود.

• درمورد زهکشی خاک

توجه کنید که خاک هرچه زهکشی بهتری داشته باشد برای کاشت خشخاش بهتر است، این اتفاق امکان غرق آب شدن ریشه را کاهش می دهد، این مسئله در زمستان و خیس یا یخ زده بودن زمین بیشتر به چشم می آید، برای اینکه درمورد خاک مطمئن شوید حفره ای به عمق ده سانتی متر بکنید و بعد در آن آب بریزید.

• چطور می توانیم زهکشی خاک را بهتر کنیم؟

برای افزایش کیفیت خاک و پیشگیری از خفه شدن ریشه گیاه می توانید از راه حلی مناسب جهت بهبود زهکشی خاک استفاده کنید، برای این منظور پنج سانتی متر از خاک را با کمپوست و کمی ماسه ترکیب کنید، خشخاش ها را که البته سن چند ساله دارند در آن بریزید، به طور کلی خشخاشی که بیش از یک سال داشته باشد در این روش زودتر به نتیجه می رسد.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گیاه سیاه دانه : راهنمای نگهداری و خشک کردن

• فواید زهکشی مناسب خاک چیست؟

هرچه فضای خالی بین گیاه بیشتر باشد می تواند از حمله قارچ ها و آفت های مختلف هم پیشگیری کند و فضای بیشتری به رشد گیاه بدهد، علاوه بر این اکسیژن و مواد غذایی بیشتری به گیاه می رسد، این درمورد بذرهای خشخاش اهمیت دارد. زیرا بذرها به هم می چسبند و امکان رشد را از هم می گیرند.

• چه عمقی مناسب کاشتن خشخاش است؟

برای کاشتن بذرهای این گیاه شما به عمقی بیست سانتی متری نیاز دارید، برای این منظور خاک را با بیل یا چیزی بیل مانند حفر کنید و بعد دانه ها را در آن قرار دهید، در برخی موارد ممکن است که دانه ها برای جمع آوری آب رشد بیشتری داشته باشند و لازم است که خاک فشرده شود.

• آیا در خاک خشخاش می توان از ماسه استفاده کرد؟

بهترین کار استفاده از ماسه است، البته ماسه را به تنهایی استفاده نمی کنند، برای این منظور فقط کافیست برای هر یک مشت ماسه دو مشت بذر داشته باشید، نسبت ماسه و بذر یک به دو است که می توانید متناسب با بذرهای خود آن را تنظیم کنید، شن و ماسه می تواند از چسبیدن بذرها به یک دیگر پیشگیری کند و در پخش شدن مساوی بذرها کمک کننده است.

روش دوم : روش دیگر این است که مخلوط بذر و ماسه ای که دارید به جای کاشتن روی خاک بپاشید، این کار که در اصل باعث می شود نور آفتاب بهتر به بذر ها برسد در رشد و بازدهی بیشتر بذرها نیز موثر است، سعی کنید بذرها را به هیچ وجه زیر کلوخه ها نکارید.

نکته :

اگر حجم زیادی از محیط را به کشت خشخاش اختصاص داده اید می توانید مخلوط ماسه و دانه را در نقاط دورتر از زمین هم بکارید.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل نیلوفر مرداب : راهنمای نگهداری و خشک کردن

• نحوه آبیاری خشخاش

در آبیاری دانه های این گیاه باید مراقب باشید که از شلنگ یا آب پر زور و قوی استفاده نکنید. بهترین روش استفاده از اسپری یا بطری آبیاری است. این روش به جای غرقاب کردن خاک تنها آن را مرطوب می کند، با توجه به رقم خشخاش می توانید ده تا سی روز بعد از کشت منتظر جوانه زدن آن باشید.

• خاک را زیاد خیس نکنید

توجه داشته باشید که این گیاه نیاز به رطوبت بیش از حد ندارد و اگر خاکش مدام خیس باشد ممکن است بپوسد و از بین برود، وقتی خاک تا عمق یک انگشتی کاملا خشک بود می توانید آن را آبیاری کنید، این کار بسته به فصل و دمای هوا می تواند هر چند روز یک بار متغیر باشد، بهتر است در آبیاری زیاد هم مکانیکی زمان را مشخص نکنید چون ممکن است آب و هوا دچار تغییرات شود.

• بهترین زمان آب دادن به دانه ها

برای آب دادن به دانه ها سعی کنید که در زمان های گرم روز مراقب باشید، هم آب زودتر تبخیر می شود و هم امکان سوختن برگ ها وجود دارد، بهتر است صبح یا عصر را به عنوان تایم آب دادن گل های خود انتخاب کنید.

• اهمیت کود در رشد گیاه

برای افزایش رشد و تقویت دانه ها و گیاه می توانید از کود استفاده کنید، اگر خاک ضعیف باشد می توانید کود را بعد از آن که گیاه به ارتفاع حداقل 13 سانتی متری رسید به خاک بپاشید، توجه کنید که این برای گونه های پا بلند تا ارتفاع 26 متری رخ می دهد و در آن ارتفاع باید کود را اضافه کرد.

• کود مناسب برای خشخاش چیست؟

کود مناسب برای این گیاه باید نیتروژن کمی داشته باشد و ph آن خنثی باشد که برای این منظور می توانید از دستورالعمل موجود روی بسته بندی کمک بگیرید، معمولا کودها نیتروژن، گوگرد و پتاسیم متعادلی دارند، در کودهای دارای نیتروژن کم عدد اول کمتر است.

بیشتر بخوانید : تغذیه گیاهان و زمان مناسب کود دادن به گل و گیاه آپارتمانی

• نحوه آبیاری خشخاش

در آبیاری دانه های این گیاه باید مراقب باشید که از شلنگ یا آب پر زور و قوی استفاده نکنید، بهترین روش استفاده از اسپری یا بطری آبیاری است، این روش به جای غرقاب کردن خاک تنها آن را مرطوب می کند، با توجه به رقم خشخاش می توانید ده تا سی روز بعد از کشت منتظر جوانه زدن آن باشید.

• خاک را زیاد خیس نکنید

توجه داشته باشید که این گیاه نیاز به رطوبت بیش از حد ندارد و اگر خاکش مدام خیس باشد ممکن است بپوسد و از بین برود، وقتی خاک تا عمق یک انگشتی کاملا خشک بود می توانید آن را آبیاری کنید، این کار بسته به فصل و دمای هوا می تواند هر چند روز یک بار متغیر باشد، بهتر است در آبیاری زیاد هم مکانیکی زمان را مشخص نکنید چون ممکن است آب و هوا دچار تغییرات شود.

• بهترین زمان آب دادن به دانه ها

برای آب دادن به دانه ها سعی کنید که در زمان های گرم روز مراقب باشید، هم آب زودتر تبخیر می شود و هم امکان سوختن برگ ها وجود دارد، بهتر است صبح یا عصر را به عنوان تایم آب دادن گل های خود انتخاب کنید.

• اهمیت کود در رشد گیاه

برای افزایش رشد و تقویت دانه ها و گیاه می توانید از کود استفاده کنید. اگر خاک ضعیف باشد می توانید کود را بعد از آن که گیاه به ارتفاع حداقل 13 سانتی متری رسید به خاک بپاشید. توجه کنید که این برای گونه های پا بلند تا ارتفاع 26 متری رخ می دهد و در آن ارتفاع باید کود را اضافه کرد.

• کود مناسب برای خشخاش چیست؟

کود مناسب برای این گیاه باید نیتروژن کمی داشته باشد و ph آن خنثی باشد که برای این منظور می توانید از دستورالعمل موجود روی بسته بندی کمک بگیرید. معمولا کودها نیتروژن، گوگرد و پتاسیم متعادلی دارند. در کودهای دارای نیتروژن کم عدد اول کمتر است.

بیشتر بخوانید : آشنایی با مشخصات گل مینا : راهنمای نگهداری و خشک کردن

• دمای مناسب برای رشد خشخاش

دمای این گیاه هر چه پایین تر باشد شرایط رشد بهتری هم خواهد داشت، البته اینکه اختلاف دمای شب و روز کم باشد هم اهمیت دارد، بهترین دما برای نگه داری و کاشتن خشخاش در گلدان از زمان روییدن تا ساقه دهی دمای 12 تا 15 درجه سانتی گراد است. توجه کنید که درجه حرارت بالا ( 20 تا 25 درجه سانتی گراد ) برای جوانه زدن گیاه مناسب نیست و باعث اختلاف در سبز شدن بذر می شود.

کاشت و برداشت گل خشخاش

برای تکثیر خشخاش بذر آن را در اسفند یا اوایل فروردین بسته به شرایط آب و هوا و اقلیم محل کشت می کارند. برداشت محصول در سه مرحله انجام می گیرد.

اول پس از رسیدن گیاه و کپسول ها ابتدا کپسول ها را با تیغ هایی تیغ می زنند یعنی خراش می دهند. عمق خراش ها یا شیارها در حدود یک میلی متر است و به این ترتیب شیرابه یا لاتکس از سطح کپسول ها خارج می شود. مرحله دوم برداشت شیره خارج شده است که سفت گردیده و روی سطح کپسول ماسیده است و در آخر مرحله سوم خشک کردن شیره گرفته شده می باشد.

گل خشخاش